Prozatorskie miniatury Anny Arno należy czytać na głos. W obcym mieszkaniu, tak, by głos odbijał się od pustych ścian. Krążył między oknami bez firanek a drzwiami wejściowymi, za którymi słychać brzęk kluczy i kroki. Ale kroki te nie są do nas, bowiem już nie przyjdzie ten, kto mógł był przyjść. „Ściany są cienkie. Inni są blisko. Dalecy o lata świetlne”. Gdy w łazience słychać wodę płynącą w rurach, a niekiedy i inne dźwięki – atonalne wykwity ludzkiej fizjologii. A już koniecznie w obcym mieście, gdy przed chwilą przyjechaliśmy i nie mamy nic, oprócz bochenka chleba i butelki mleka, które przed chwilą kupiliśmy, włożyliśmy do nieswojej lodówki i musimy teraz jakoś przeżyć najbliższe godziny. Można oczywiście zgasić światło, ale zawsze jest to akt kapitulacji, śmierć „to jak naciśnięcie kontaktu – pstryk i nic”. Dlatego „dobrze mieć okna, bez okien człowiek wariuje, widzi tylko to, co ma w sobie”.
Anna Arno (ur. 1984) posługuje się w swojej prozie poetyką fragmentu, „Okna” to rodzaj raptularza, w którym zapisuje swoje obserwacje, by zatrzymać czas, zachować w pamięci mijającą chwilę. W jednej z miniatur pisze: „Pamięta się rzeczy ważne, wokół nich narasta opowieść. Inne znikają ze świadomości, ale krążą w krwiobiegu”. Autorka jednakże buduje swoją opowieść wokół rzeczy pozornie nieistotnych – takich jak przypadkowe spotkania, zdarzenia, rozmowy, będąc ich statycznym centrum, nieruchomym uczestnikiem. Szczególnie często prozę Anny Arno zaludniają osoby stare, wykluczone, jak ci staruszkowie, którzy „wszystko kupują po jednym. Nie robią zapasów, bo ciężko nosić, bo lepsze świeże, bo można wrócić jutro”, którzy siedzą na osiedlowych ławkach, a „z wiekiem człowiek uczy się siedzieć na ławce. Nie musi już udawać, że na coś czeka”. A wszystko to boleśnie zanurzone w polskiej rzeczywistości. Wiele spostrzeżeń zostało poczynionych w łatwym do rozpoznania Krakowie, ale nie tylko – druga część książki, zatytułowana „Inne okna”, gromadzi notatki sporządzone przez Annę Arno w innych krajach – z perspektywy nowojorskiej, paryskiej, czy też wschodniej. „Być może lepiej pamięta się z oddalenia” – zastanawia się Arno. Trzeba przyznać, że autorka posiada sporo doświadczeń zagranicznych, będących głównie wynikiem jej wszechstronnego humanistycznego wykształcenia (Institute of Fine Arts, New York University), ale między innymi również i takie, kiedy wyznaje, że w Paryżu jest „ubogą krewną”, gdy chodzi ulicą Saint Honoré i przegląda się w witrynach, w pobliżu kościoła Wniebowzięcia, polskiego kościoła: „Zmęczone twarze. Nawet młode, ale roztyte po ciąży. Mężczyźni skupieni osobno. Polani pachnidłem, żeby nie było czuć. Włosy zaczesane na mokro. Jest dzień pański. (…) Ale niedziela, to także dzień ogłoszeń. Sprzątanie, wolny pokój, opiekunka, niedrogie przesyłki do kraju. Mieszkańcy ulicy Saint Honoré do niedawna bali się Polaków”.
„Okna” odczytuję jako rodzaj traktatu o pamięci, rozwinięcie Herbertowskiego „musisz dać świadectwo”. To z pewnością coś więcej niż zwykłe lapidarium, pośpieszne słowa, notowane drżącym pismem w podróży. Ta proza głośno przemawia, ale nie zawsze mówi to, co chciałoby się usłyszeć. Napisana jest oszczędnym stylem kilkudziesięciu poetyckich mgnień w bynajmniej niepoetyckim świecie. „Okna” to rzecz trudno poddająca się rygorowi recenzji, dzieło pełne transgresji, z pogranicza poezji i prozy. Myślę, że taka właśnie miała być ta książka – graniczna. Anna Arno w jednej z notatek mówi wprost, mimowolnie dokonując podsumowań: „Nadmiar rzeczy, od których pęka świat. Nadmiar pogardzonych rzeczy, zbyt wiele świata, w którym poruszam się pomiędzy, zawsze na granicach”. A po wszelkich granicach – jak wiadomo – warto jest się czasem, nawet ryzykując upadek, poruszać jak po linie, tak jak warto jest czytać „Okna”, najlepiej w sposób, jaki opisałem na początku. A potem przez nie wyjrzeć.
Anna Arno, "Okna"
Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2014
Wydanie I
ISBN 978-83-64648-10-6
Moja ocena: 7/10
Fajna pozycja książkowa. Czytałem -polecam i tobie
OdpowiedzUsuń