Andrzej Kasperek, "Back in the DDR i inne opowiadania"

Nieprzypadkowo „Back in the DDR i inne opowiadania”, zbiór prozatorskich miniatur Andrzeja Kasperka (ur. 1958) został opublikowany nakładem wydawnictwa Słowo/ obraz terytoria w znakomitej serii „Świadectwa”. 20 opowiadań zamieszczonych w tym tomie to właśnie opowiadania o przeszłości. Co ciekawe, zbiór skomponowany został w sposób chronologiczny – silnie naznaczone autobiografizmem opowiadania zabierają czytelnika w coraz mniej odległe współczesności czasy, wraz z dojrzewającym bohaterem. Zasadniczym elementem łączącym wszystkie teksty Andrzeja Kasperka, tematem tej książki jest nostalgia za minionym czasem. Wielce trafna wydaje się opinia Pawła Huellego na temat tej prozy, której siłą jest: „(…) realizm niepozbawiony nostalgii i głębokiej refleksji o przemijalności wszystkiego: ludzi, rzeczy, całych światów”. Jednocześnie bohater ciągle sprawia wrażenie osoby uwikłanej w historię – począwszy od rodzinnych reminiscencji wojennych, na zmaganiach z wiadomymi represjami lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych w Polsce. Ale „to nie tęsknota za komuną/ To jest tęsknota za młodością”, jak śpiewał Andrzej Sikorowski w jednej ze swoich piosenek. Wspomnijmy jeszcze o wyjątkowym miejscu urodzenia autora, w którym rozpoczęła się jego intelektualna biografia – Żuławach, w czasach przedwojennych prawdziwym tyglu kultur.

Lektura „Back in the DDR” zapewnia czytelnikowi nieustanną huśtawkę nastrojów, autor bowiem, często nawet na przestrzeni jednego opowiadania, żongluje tonacjami – od ironiczno-humorystycznej do nostalgii, niepozbawionej patosu i wzruszenia. Państwa ocenie pozostawiam to, która z tonacji okazuje się dominująca w ostatecznym rozrachunku, ale ostatnie opowiadanie zbioru jest bardzo mocnym akcentem i nie pozostawia wielu złudzeń. Całość napisana jest znakomitym, wyszukanym i lekkim językiem – z pewnością Andrzej Kasperek posiada swój własny literacki idiom, jak często bywa w przypadku późnych debiutantów (2010, w wieku 52 lat). Jednocześnie nie sposób nie zauważyć, jak dalece erudycyjna jest to proza, opowiadania pełne są intertekstualnych aluzji, ukrytych cytatów, wrażeń z lektur. To również nie powinno dziwić, gdy zapoznamy się nieco z biografią Andrzeja Kasperka, pisarza, polonisty, absolwenta Uniwersytetu Gdańskiego (seminarzysty prof. Marii Janion), od 2016 roku doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy zatytułowanej „Sztuka ekfrazy w twórczości poetyckiej Jacka Kaczmarskiego”. Tak zwani „późni doktoranci” budzą zawsze mój niekłamany podziw.

Pośród wielu określeń, jakimi można by opisać prozę Andrzeja Kasperka nasuwa mi się zwłaszcza jedno – apoteoza pamięci. Można zaryzykować stwierdzenie, że Andrzej Kasperek czuje się w pewnym stopniu spadkobiercą frazy Herberta „masz mało czasu/ trzeba dać świadectwo”. I właśnie dlatego z pełnym przekonaniem polecam niezwykle wartościową prozę „żuławskiego Prousta”.

Andrzej Kasperek, "Back in the DDR i inne opowiadania"
Wydawnictwo Słowo/ obraz terytoria, Gdańsk 2010
Seria: Świadectwa
Wydanie I
ISBN 978-83-7453-984-5
Moja ocena: 7/10